انشا جالب و جذاب درباره همسایه خوب
حتماً تا به حال با این برخورد داشته‌اید که خانه مناسبی را برای خود پیداکرده‌اید اما وقتی‌که به آن محله نقل‌مکان کردید ،متوجه شدید که همسایه‌های خوبی ندارید و از آنها راضی نیستید، همسایه بد می‌تواند خانه رؤیایی شما را به کابوسی برای زندگی تبدیل کند. برای همین است که شناخت ویژگی‌های همسایه‌ی خوب می‌تواند برای زندگی در محله‌ای که خانه‌تان در آن قرار دارد مناسب باشد. همسایه خوب می‌تواند بسیاری از مشکلاتتان را برطرف کند و موجب شود تا در مدتی که در آن محله قرار دارید، بتوانید آسایش بیشتری داشته باشید و احساس راحتی کنید. حتی همسایه‌ی خوب می‌تواند برای شما دوست بسیار عزیزی باشد و تا آخر عمرتان از نعمت وجود آنها برخوردار باشید. از قدیم این مثل همسایه خوب نعمت است در بین ایرانیان باب بوده و همیشه این موضوع از اهمیت زیادی برخوردار بوده و هست. برای اینکه بتوانید همسایه خوبی در اطراف خود داشته باشید باید در ابتدا آنها را بشناسید و سپس با آنها رفت‌وآمد کنید تا بتوانید از وجود این موهبت برخوردار شوید برای اینکه آنها نیز بتوانند در این مورد با شما هم‌عقیده باشند، باید شما هم این موارد را رعایت کنید تا آنها نیز شما را به‌عنوان همسایه خوب بشناسند. در این مقاله سعی خود را بر این داشته‌ایم که بتوانیم ویژگی‌های همسایه خوب را به شما گوشزد کنیم تا بتوانید راحت‌تر آنها را شناسایی کنید و از وجود آنها بهره ببرید.
این مقاله شامل سرفصل‌های زیر است:
- ویژگی‌های همسایه‌ی خوب
- راه‌های شناخت همسایه‌ها
- مزایای همسایه خوب
ویژگی‌های همسایه‌ی خوب
همسایه خوب دارای ویژگی‌هایی است که برای تشخیص بهتر همسایگان خود بهتر است از آنها اطلاعاتی داشته باشید تا شناسایی همسایه خوب برای شما آسان‌تر شود.
- همسایه خوب غیبت نمی‌کند
یکی از ویژگی‌هایی که همسایه خوب دارد این است که در مورد دیگر همسایگان و اطرافیان خود غیبت نمی‌کنند و شایعه نمی‌سازند. یکی از ویژگی‌هایی که در هر فرد خوش‌قلبی بارز است، غیبت نکردن در مورد افراد دیگر و شایعه نساختن است. اگر فردی در همسایگی شما وجود دارد که بسیار اهل غیبت و شایعه‌پراکنی است، از او دوری‌کنید زیرا نزدیکی و رفت‌وآمد با این افراد موجب می‌شود که در مورد خودتان نیز صحبت کنند و برایتان شایعه بسازند.
- همسایه خوب به حریم خصوصی دیرگان احترام می‌گذارد
همسایه خوب هیچ‌وقت به خودش اجازه تجاوز به حریم خصوصی شما را نمی‌دهد. همسایه‌ای که حریم‌های خصوصی هر فرد و خانه را می‌داند یکی از بهترین افرادی است که در اطراف شما وجود دارد. این فرد هیچ‌وقت به خودش این اجازه را نمی‌دهد که از زندگی شما سر دربیاورد یا اینکه بخواهد در مورد شما و خانواده‌تان اطلاعاتی کسب کند. افرادی که در مورد زندگی دیگران کنجکاو هستند، می‌توانند زندگی را به کام شما تلخ کنند.
- همسایه خوب آرامش دیگران را برهم نمی‌زند
همسایه‌ای که آرامش را در محیط اطراف خود رعایت می‌کند می‌تواند بهترین همسایه باشد. افرادی هستند که به زندگی آپارتمانی عادت ندارند و در فضای مشترک آپارتمان ایجاد سروصدا می‌کنند و این صدا در خانه شما نیز منعکس می‌شود. یا اینکه در ساعاتی از شبانه‌روز که برای استراحت اختصاص داده شده‌اند ایجاد سروصدایی در منزل خود کرده و آسایش را برای اطرافیان خود مختل می‌کنند. در این بین افرادی هستند که بسیار مراعات حال همسایه خود را می‌کنند و همیشه می‌دانند که افرادی در اطراف خود هستند که سروصدای بی‌موقع مزاحم آنها می‌شود و رعایت می‌کنند. این افراد خود را به‌جای فرد مقابل قرار می‌دهند و می‌دانند که اگر فردی این کار را با آنها بکند ممکن است آسایشی که دارند به هم بخورد.
- همسایه خوب امانت‌دار است
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که همسایه خوب دارد امانت‌داری و وظیفه‌شناسی است. بعضی از مواقع پیش‌آمده که شخصی وقتی شما خانه نبودید وسیله‌ای را برای تحویل آورده است و به دلیل اینکه کسی خانه نبوده آن را به همسایه شما سپرده است. یک همسایه خوب بسته‌ا که برای شما باشد را تحویل می‌گیرد و شما از آن مطمئن هستید، بدون آنکه بسته را باز کند یا از آن کم شده باشد به شما تحویل می‌دهد. درواقع همسایه خوب به خودش اجازه نمی‌دهد مالی که به آن سپرده‌اید را خراب یا استفاده کند و در امانت خود خیانتی نمی‌کند.
- همسایه خوب خوش‌اخلاق است
خلق خوش یکی از مهم‌ترین خصوصیات همسایه خوب است. همسایه‌ای که وقتی در کوچه یا خیابان به او سلام می‌کنید میدانید که جواب شما را با لبخند و خوی خوش می‌دهد. گروهی از افراد هستند که با دیدن آنها حس رضایت و انرژی مثبت می‌کنید و همیشه این اخلاق خوش را در ذهن خود ثبت می‌کنید و علاقه دارید با این افراد رفت‌وآمد کنید یا اینکه خلق خوب آنها را الگوی خود قرار می‌دهید. درصورتی‌که بعضی افراد هستند که وقتی آنها را می‌بینید حس خوبی ندارید و اصلاً دلتان نمی‌خواهد که دوباره آنها را ببینید، این افراد را وقتی در کوچه و خیابان می‌بینید دوست دارید راه خود را کج کنید تا با آنها برخورد نداشته باشید.
- همسایه خوب آداب اجتماعی را رعایت می‌کند
همسایه خوب دارای آداب اجتماعی مناسب است و همیشه در ادای احترام و ادب از دیگران پیشی می‌گیرد. همسایه‌ای که ادب و احترام خوبی دارد همیشه می‌تواند یکی از بهترین نعمت‌های زندگی باشد. وقتی این افراد را در برخورد با خود یا دیگران می‌بینید هیچ‌وقت از آنها کلمه‌ای نامناسب یا بی‌ادبی نمی‌شنوید. این افراد با ادبی که، در ادبیات خود دارند همیشه بسیار محترم هستند و دیگران این افراد را الگوی خود قرار می‌دهند و زبانزد محله می‌شوند.
********************
آداب معاشرت(18)
ارزش داشتن همسایه خوب و بی آزار بر کسی پوشیده نبوده و نمی توان آن را انکار کرد چرا که از یک طرف بنای آفرینش انسان بر اساس زندگی جمعی از سوی پروردگار عالم نهاده شده است که انسانها بدون استثناء، از مدد و یاری یکدیگر هیچ وقت بی نیاز نبوده و بدون همکاری همنوعان خود ادامه زندگی برایشان میسّر نیست. و از طرف دیگر لازمه زندگی جمعی در کنار هم بودن است. لذا جامعه ای که از افراد انسانها تشکیل می شود، باید در کنار هم باشند تا بر مشکلات زندگی پیروز شوند و معنی در کنار هم بودن همان همسایگی است که از همسایه های دور و نزدیک تشکیل می گردد.
در زندگی اجتماعی، همسایه مهم تر از فامیل انسان است، چرا که ممکن است فامیل و بستگان در کنار انسان نباشند ولی همسایه (چنانکه از لفظ آن پیداست)، همیشه در کنار انسان و در سایه یکدیگر ادامه حیات داده و در غم و شادی همدیگر شریک هستند و لحظه لحظه شب و روز، امکانِ دسترسی به همسایه وجود دارد و این چیزی است که همگی آن را لمس کرده ایم.
احترام همسایه از دیدگاه قرآن
آفریننده بی همتا و یگانه خالق هستی که خود؛ انسان را یک موجود جمعی آفرید، پس از سفارش انسانها به توحید و یگانگی خود و احترام به والدین و فامیل و ایتام و مساکین و فقراء، در مورد همسایه می فرماید:
«…همچنین به همسایه های دور و نزدیک نیکی کرده و احترام نمایید….»(1).
گرچه در معنی «قُربی» و «جُنُب» اقوال مفسّران مختلف است، ولی به گفته مرحوم علاّمه طباطبائی(ره)، منظور از «والجار ذی القربی»، همسایه های نزدیک؛ و از «جارالجنب»، همسایه های دور می باشد، چرا که خداوند متعال صراحتا هر دو را بیان کرده است.
همسایگان از دیدگاه احادیث
همسایگان باید از حال و روز همدیگر باخبر باشند و بدانند آیا همسایه آنها چه مشکلی دارد، آیا می تواند به آسانی امرار معاش نماید و یا مشکل خاص دیگری دارد که ممکن است به دست همسایه حل شود؟ انسان باید توجه داشته باشد که ممکن است همسایه ای شب را گرسنه به صبح برساند، چرا که تنها واجبات از قبیل خمس و زکات و… نیست که انسان در برابر آن خود را موظّف بداند، بلکه وظائف دیگری هم دارد که از جمله آنها وظیفه ای است که نسبت به همسایه ها دارد. در حدیثی می خوانیم:
«به پیامبر صلی الله علیه و آله عرض کردند یا رسول اللّه آیا در مال و دارائی انسان غیر از زکات حق دیگری هم هست؟ فرمود: بلی، نیکی به فامیل وقتی پشت کند(قطع رحم کند)، نیکی به همسایه مسلمان. پس هرکس شب را با شکم سیر بخوابد درحالی که همسایه مسلمانش گرسنه سر به بالش بگذارد به من ایمان نیاورده است. سپس فرمود: جبرئیل پیوسته مرا نسبت به همسایگان توصیه می کرد به طوری که گمان بردم برای آنها ارث مقرر خواهد کرد»(2).
پس همسایه در قبال همسایه مسلمانش پیش خدا مسئول است و اگر برایش ممکن است، باید مشکل همسایه را حل کند و الاّ خداوند او را پیش از قیامت در دنیا هم مجازات خواهد کرد.
شخصی به نام «کاهلی» می گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدم که فرمود:
چون «بنیامین» فرزند یعقوب، از کنار او رفت، فریاد کشید: خدایا به من رحم نمی کنی؟ فرزندانم را بردی و چشمم را گرفتی؟ خدای تبارک و تعالی به او وحی کرد اگر من آنها را میرانده باشم، زنده شان می کنم تا آنها را به تو برسانم ولی یادت می آید آن گوسفندی را که سر بریدی و بریان کردی، خوردی و فلان و فلان در همسایگی تو بودند و روزه داشتند و چیزی از آن به آنها ندادی؟»(3).
از این حدیث می فهمیم بیش از آن که ما فکر می کنیم، در قبال همسایه وظیفه داریم.
در اهمیت نیکی و احترام به همسایه همین بس که امیرمؤمنان علی علیه السلام در وصیّت خود فرمود:
«;اللّه اللّه فی جِیرانکُم فانَّهُم وَصیَّةُ نبیُّکُم، ما زالَ یُوصی بِهم حتّی ظَنَنّا أنّه سَیُوَرِّثُهُم…».
«درباره همسایگان از خدا بترسید که آنان سفارش شده پیغمبرتان هستند، همواره درباره ایشان سفارش می فرمود تا گمان کردیم برای آنها(از همسایه) میراث قرار می دهد(در مالشان سهمی تعیین می فرماید)(4).
در حدیث دیگری در اهمیت همسایه می خوانیم:
پیامبر صلی الله علیه و آله در عهدنامه ای که میان مهاجرین و انصار و هرکس به آنها بپیوندد نوشت:
«1. همسایه مانند خود انسان است نه زیانمند شود و نه گناه بورزد. 2.احترام همسایه مانند احترام مادر است، باید نسبت به همسایه هم چنین باشد»(5)
و از اینجاست که هرکس بخواهد خانه ای خریداری نماید، پیش از هرچیز از همسایه های آن خانه پرس و جو می کند که مبادا در همسایگیِ یک همسایه ناباب قرار گیرد، چرا که همسایه بد کمر انسان را می شکند چنانکه در حدیثی می خوانیم:
امام باقر علیه السلام می فرماید: «;مِن القواصِمِ الفواقر الّتی تقصِمُ الظّهْرَ جارُ السُّوء إنْ رای حسنةً أخفاها و إن رای سیّئَةً أفشاها»;(6).
«از بلاهای شکننده که کمر را می شکند، همسایه بد است، اگر خوبی از تو ببیند، آن را نهان سازد و اگر بدکرداری بیند، فاش سازد».
اما در مقابل، اگر همسایه خوب باشد، علاوه بر فوایدی که برای انسان دارد، حداقلّ آزارش به همسایه نمی رسد، در این زمینه امام صادق علیه السلام می فرماید:
«;المُؤمنُ مَن آمنَ جارُهُ بوائقِه»;(7). «مؤمن کسی است که همسایه اش از ستم و دغلکاری او در امان باشد».
باز حدیثی دیگر از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله : در باره اهمیت همسایه و نقش آن در زندگی جمعی انسانها، که فرمود:
«مَن کانَ یؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الیومِ الآخر فَلیَحسنْ إلی جارِه»(8).
کسی که ایمان به خدا و روز رستاخیز دارد، باید به همسایگان خود نیکی کند».
همچنین امام صادق علیه السلام می فرماید:
«;حُسن الجوارِ یزیدُ فِی الرِّزق»;(9). «همسایه خوب بودن و رفتار خوب داشتن با همسایه مایه افزایش روزی است».
همسایه کیست؟
چنانکه از آیه شریفه هم استفاده می شود، منظور از همسایه کسانی هستند که در اطراف خانه انسان، خانه داشته باشند و شبانه روز در هر لحظه و ساعت اگر بخواهند، بتوانند همدیگر را ببینند و مشکلات خود را در میان بگذارند اما آیا حد و حدودی هم بیان شده یانه؟ به بیانات پیشوایان معصوم علیهم السلام خود که آنها تفسیر کننده واقعی کلام خدا و خودشان سمبل همسایه خوب و نشان دهنده رفتار درست با همسایگان بودند، مراجعه می نماییم تا حدود آن را روشن سازند:
در احادیث آمده است تا چهل خانه از هر چهار طرفِ خانه انسان همسایه محسوب می شود.
از امام صادق علیه السلام سؤال شد حدود همسایگی چقدر است؟ فرمود: چهل خانه از هر چهار طرف. «;ما حدُّ الجار؟ قال: أربعینَ دارا من کُلِّ جانبٍ»;(10).
همچنین فرمود: «;کُلِّ أربعینَ دارا جیرانٌ مِن بین یدیه و مِن خلفه و عن یمینه و عن شماله». همه چهل خانه از جلو و پشت و راست و چپ، همسایه محسوب می شود»(11).
اگر چهل خانه از هر چهار طرف حساب کنیم تقریبا تمامی یک شهر کوچک را در برمی گیرد (چون اگر خانه هر انسانی را مرکز دایره ای فرض کنیم که شعاع آن از هر طرف چهل خانه باشد، با یک محاسبه ساده درباره مساحت چنین دایره ای روشن می شود که مجموع خانه های اطراف آن را تقریبا پنج هزار خانه تشکیل می دهد که مسلما شهرهای کوچک بیش از آن خانه ندارند)(12).
اما آیا همسایه خوب و بد کیست؟ انشاء اللّه در شماره آینده.
ادامه مقاله را در «با همسایگان چگونه رفتار کنیم (2) » دنبال کنید
*********************
ارزش داشتن همسايه خوب و بىآزار بر كسى پوشيده نبوده و نمىتوان آن را انكار كرد چراكه از يك طرف بناى آفرينش انسان بر اساس زندگى جمعى از سوى پروردگار عالم نهاده شده است كه انسانها بدون استثنا، از مدد و يارى يكديگر هيچوقت بىنياز نبوده و بدون همكارى همنوعان خود ادامه زندگى برايشان ميسّر نيست. از طرف ديگر لازمه زندگى جمعى در كنار هم بودن است. لذا جامعهاى كه از انسانها تشكيل مىشود، بايد در كنار هم باشند تا بر مشكلات زندگى پيروز شوند و معنى در كنار هم بودن، همان همسايگى است كه از همسايه‌هاى دور و نزديك تشكيل مي‌شود.
در زندگى اجتماعى، همسايه مهمتر از فاميل است، چراكه ممكن است فاميل و بستگان در كنار انسان نباشند ولى همسايه (چنانكه از لفظ آن پيداست)، هميشه در كنار انسان و در سايه يكديگر ادامه حيات داده و در غم و شادى همديگر شريك هستند و لحظهلحظه شب و روز، امكانِ دسترسى به همسايه وجود دارد و اين چيزى است كه همگى آن را لمس كردهايم.
آيين همسايگي در اسلام
اسلام براي هر دو عرصه اجتماعي و فردي انسان برنامه دارد و با توجه به اين‌كه بحث از همسايگي، بحث از اجتماع و روابط اجتماعي است، اين دين مبين براي آن نيز برنامه دارد و براي رعايت قوانين، درستي رفتار، زندگي مسالمت‌آميز، تأمين دين و سعادت انسانها در اين زمينه برنامه‌هاي مشخصي را معين كرده است. هر آنچه در بهبود روابط اجتماع و استحكام پيوندهاي آن اثر مطلوب دارد، اسلام در قالب «آداب اسلامي» به آن امر فرموده است و هر آنچه موجب وارد آمدن كوچك‌ترين آسيب به اين روابط انساني شود، اسلام در قالب «آداب اسلامي» آن را نهي كرده است.
آفريننده بىهمتا و يگانه خالق هستى كه خود؛ انسان را يك موجود جمعى آفريد، پس از سفارش انسانها به توحيد و يگانگى خود و احترام به والدين و فاميل و ايتام و مساكين و فقرا، در مورد همسايه مىفرمايد: «همچنين به همسايه‌هاى دور و نزديك نيكى كرده و احترام نماييد….» والجارِ ذِى القُرْبى وَ الجارِ الجُنُبِ…. (سوره نساء، آيه 36)
در حقيقت محيطي كه همسايگان براي يكديگر فراهم مي‌آورند تأثير شگرفي در سعادت دنيوي و اخروي انسان دارد. از اين رو امير مؤمنان علي (ع) مي‌فرمايد: «قبل از مسافرت ببين همسفرت كيست و پيش از خريد خانه ببين همسايه‌ات كيست.» خوش‌همسايگي از اصول اخلاق اسلامي است، از اين رو آن را از ويژگي‌هاي مؤمنان و شيعيان گفته‌اند و امام علي(ع) در اين باره مي‌فرمايد: «شيعيان ما كساني‌اند كه در ولايت ما بذل و بخشش مي‌كنند، در راه دوستي ما به يكديگر محبت مي‌نمايند، در راه زنده نگه داشتن امر و مكتب ما به ديدار هم مي‌روند. چون خشمگين شوند، ظلم نمي‌كنند و چون راضي شوند، زياده‌روي نمي‌كنند، براي همسايگانشان مايه بركتند و نسبت به هم‌نشينان خود در صلح و آرامش.»
حقوق همسايگي در اسلام
مراعات همه آن چيزهايي كه نسبت به برادران ايماني سفارش شده نسبت به همسايه با شدت بيشتري توصيه شده است. امام سجاد(ع) در بيان برخي از حقوق همسايگي مي‌فرمايد: «حق همسايه‌ات اين است كه در غياب او آبرويش را حفظ كني و در حضورش او را احترام نهي. اگر به او ظلمي شد ياري‌اش رساني، دنبال عيب‌هايش نباشي، اگر بدي از او ديدي بپوشاني، اگر بداني نصيحت تو را مي‌پذيرد او را در خفا نصيحت كني، در سختي‌ها رهايش نكني، از لغزشش درگذري، گناهش را ببخشي و با او به خوبي و بزرگواري معاشرت كني.»
رسول اكرم(ص) نيز در بيان حقوق همسايگي مي‌فرمايد: «اگر از تو كمك خواست كمكش كني، اگر از تو قرض خواست به او قرض دهي، اگر نيازمند شد نيازش را برطرف سازي، اگر مصيبتي ديد او را دلداري دهي، اگر خيري به او رسيد به وي تبريك گويي، اگر بيمار شد به عيادتش روي، وقتي از دنيا رفت در تشييع جنازه‌اش شركت كني، خانه ات را بلندتر از خانه او نسازي تا جلوي جريان هوا را بر او بگيري مگر آنكه خودش اجازه دهد.»
آن حضرت در بيان كمك‌هاي مالي به همسايه فرموده است: «به من ايمان نياورده است آن كس كه شب سير بخوابد و همسايه‌اش گرسنه باشد. به من ايمان نياورده است آن كس كه شب پوشيده بخوابد و همسايه‌اش برهنه باشد.»
رسول اكرم(ص) اذيت و آزار همسايه را عامل دشمني و دوري از خدا مي‌داند و كساني را كه همسايه‌آزار هستند دوزخي مي‌شمارد.
به اين ترتيب مي‌توان گفت هرچه روحيه دينى و اخوت اسلامى ميان افراد جامعه حاكم باشد، به همان اندازه رابطه‌ها نزديك‌تر و صميمىتر و فاصله‌ها كمتر و كمتر مىشود و دو همسايه، بازوى يكديگر مىشوند و در غم و شادى و راحت و رنج، شريك هم مىگردند. ازاين رو، سايه هر كدام از دو همسايه، بايد آرامبخش ديگرى باشد و هريك زيرسايه همسايه خود، احساس «امنيت»، «آسودگى» و«اعتماد» كنند. اين چيزى است كه دستورهاى معاشرتى و اخلاقى اسلام بر آن تأكيد اكيد دارد. برعكس آن در جوامع غربى و اروپايى و غربزده است، كه هر چه علايق مذهبى كمرنگتر و ضعيفتر باشد، زندگي‌ها حالت سردى و كسالتبار مىيابد و به زندگى غربي‌ها شبيه مىشود، كه نه تنها يك ديوار، بلكه ديوارهاى متعددى ميان دو همسايه و دو هم محل، يا كسانى كه در يك خيابان يا يك مجتمع مسكونى به سر مىبرند، پديد مىآيد و همسايه از حال و روزگار همسايه بغلى يا طبقه بالا يا پايين يا خانه روبهرويى بىخبر است. بعضى مىگويند: «چهارديوارى، اختيارى». اما اين سخن، نه معقول است، نه مشروع. نه با عرف سازگار است، نه با شرع و عقل. گرچه انسانها را، ديوارهاى خانه‌ها از هم جدا مىكند و هر كس وارد محدوده خانه و زندگى خويش مىشود، اما زندگى اجتماعى، افراد جامعه را به صورت اعضاى يك «خانواده» درمىآورد، كه پيوسته با هم در ارتباط، رفت و آمد، برخورد و تعاوناند و نيازهاى متقابل به يكديگر دارند.
طي سال‌هاي گذشته در نتيجه تغيير الگوهاي سكونت، «آپارتمان‌نشيني» به يكي از دغدغه‌هاي ذهني ساكنين تبديل شده است. روبه‌رو شدن ساكنين با مشكلاتي كه در نتيجه زندگي آپارتمان‌نشيني و همسايگي با تعداد قابل توجهي از افراد ساكن به وجود مي‌آيد، لزوم توجه به مفاهيم و قوانين آپارتمان‌نشيني را پيش از پيش آشكار مي‌نمايد. بدين منظور لازم است و مراكز فرهنگي به ويژه فرهنگسراها كارگاه‌هاي آموزشي«آيين همسايگي و آپارتمان‌نشيني» را با هدف آشنايي بيشتر با مسائل آپارتمان‌نشيني، به صورت گسترده و مستمر برگزار نمايند.
**********************
حوزه/ امیرالمؤمنین (علیه السلام) : سَلْ عَنِ الرَّفیقِ قَبْلَ الطَّریقِ، وَ عَنِ الْجارِ قَبْلَ الدّارِ.
پیش از آن که بخواهی مسافرت بروی، رفیق مناسب راه را جویا باش، و پیش از آن که منزلی را تهیه کنی همسایگان را بررسی کن که چگونه هستند.
همسایه خوب
در اینجا به توضیح و شرح حدیث فوق می پردازیم.
1.همسایه خوب چه ویژگی هایی باید داشته باشد.
2.همسفر خوب چه صفاتی باید داشته باشد تا همسفر خوب نامیده شود.
ارزش داشتن همسایه خوب و بی آزار بر کسی پوشیده نبوده و نمی توان آن را انکار کرد چراکه از یک طرف بنای آفرینش انسان بر اساس زندگی جمعی از سوی پروردگار عالم نهاده شده است که انسان ها بدون استثنا، از مدد و یاری یکدیگر هیچ وقت بی نیاز نبوده و بدون همکاری همنوعان خود ادامه زندگی برایشان میسّر نیست. از طرف دیگر لازمه زندگی جمعی در کنار هم بودن است. لذا جامعه ای که از انسان ها تشکیل می شود، باید در کنار هم باشند تا بر مشکلات زندگی پیروز شوند و معنی در کنار هم بودن، همان همسایگی است که از همسایه های دور و نزدیک تشکیل می شود. در زندگی اجتماعی، همسایه مهم تر از فامیل است، چراکه ممکن است فامیل و بستگان در کنار انسان نباشند ولی همسایه (چنانکه از لفظ آن پیداست)، همیشه در کنار انسان و در سایه یکدیگر ادامه حیات داده و در غم و شادی همدیگر شریک هستند و لحظه لحظه شب و روز، امکانِ دسترسی به همسایه وجود دارد و این چیزی است که همگی آن را لمس کرده ایم.
آیین همسایگی در اسلام
اسلام برای هر دو عرصه اجتماعی و فردی انسان برنامه دارد و با توجه به این که بحث از همسایگی، بحث از اجتماع و روابط اجتماعی است، این دین مبین برای آن نیز برنامه دارد و برای رعایت قوانین، درستی رفتار، زندگی مسالمت آمیز، تأمین دین و سعادت انسان ها در این زمینه برنامه های مشخصی را معین کرده است. هر آنچه در بهبود روابط اجتماع و استحکام پیوندهای آن اثر مطلوب دارد، اسلام در قالب «آداب اسلامی» به آن امر فرموده است و هر آنچه موجب وارد آمدن کوچک ترین آسیب به این روابط انسانی شود، اسلام در قالب «آداب اسلامی» آن را نهی کرده است.
آفریننده بی همتا و یگانه خالق هستی که خود؛ انسان را یک موجود جمعی آفرید، پس از سفارش انسان ها به توحید و یگانگی خود و احترام به والدین و فامیل و ایتام و مساکین و فقرا، در مورد همسایه می فرماید: «همچنین به همسایه های دور و نزدیک نیکی کرده و احترام نمایید…» و الجارِ ذِی القُرْبی وَ الجارِ الجُنُبِ…(سوره نساء، آیه 36)در حقیقت محیطی که همسایگان برای یکدیگر فراهم می آورند تأثیر شگرفی در سعادت دنیوی و اخروی انسان دارد. از این رو امیر مؤمنان علی (ع) می فرماید: «قبل از مسافرت ببین همسفرت کیست و پیش از خرید خانه ببین همسایه ات کیست.» خوش همسایگی از اصول اخلاق اسلامی است، از این رو آن را از ویژگی های مؤمنان و شیعیان گفته اند و امام علی(ع) در این باره می فرماید: «شیعیان ما کسانی اند که در ولایت ما بذل و بخشش می کنند، در راه دوستی ما به یکدیگر محبت می نمایند، در راه زنده نگه داشتن امر و مکتب ما به دیدار هم می روند. چون خشمگین شوند، ظلم نمی کنند و چون راضی شوند، زیاده روی نمی کنند، برای همسایگانشان مایه برکتند و نسبت به هم نشینان خود در صلح و آرامش.»
حقوق همسایگی در اسلام
مراعات همه آن چیزهایی که نسبت به برادران ایمانی سفارش شده نسبت به همسایه با شدت بیشتری توصیه شده است. امام سجاد(ع) در بیان برخی از حقوق همسایگی می فرماید: «حق همسایه ات این است که در غیاب او آبرویش را حفظ کنی و در حضورش او را احترام نهی. اگر به او ظلمی شد یاری اش رسانی، دنبال عیب هایش نباشی، اگر بدی از او دیدی بپوشانی، اگر بدانی نصیحت تو را می پذیرد او را در خفا نصیحت کنی، در سختی ها رهایش نکنی، از لغزشش درگذری، گناهش را ببخشی و با او به خوبی و بزرگواری معاشرت کنی.» رسول اکرم(ص) نیز در بیان حقوق همسایگی می فرماید: «اگر از تو کمک خواست کمکش کنی، اگر از تو قرض خواست به او قرض دهی، اگر نیازمند شد نیازش را برطرف سازی، اگر مصیبتی دید او را دلداری دهی، اگر خیری به او رسید به وی تبریک گویی، اگر بیمار شد به عیادتش روی، وقتی از دنیا رفت در تشییع جنازه اش شرکت کنی، خانه ات را بلندتر از خانه او نسازی تا جلوی جریان هوا را بر او بگیری مگر آنکه خودش اجازه دهد.»
آن حضرت در بیان کمک های مالی به همسایه فرموده است: «به من ایمان نیاورده است آن کس که شب سیر بخوابد و همسایه اش گرسنه باشد. به من ایمان نیاورده است آن کس که شب پوشیده بخوابد و همسایه اش برهنه باشد.» رسول اکرم(ص) اذیت و آزار همسایه را عامل دشمنی و دوری از خدا می داند و کسانی را که همسایه آزار هستند دوزخی می شمارد.
به این ترتیب می توان گفت هرچه روحیه دینی و اخوت اسلامی میان افراد جامعه حاکم باشد، به همان اندازه رابطه ها نزدیک تر و صمیمی تر و فاصله ها کمتر و کمتر می شود و دو همسایه، بازوی یکدیگر می شوند و در غم و شادی و راحت و رنج، شریک هم می گردند. ازاین رو، سایه هر کدام از دو همسایه، باید آرام بخش دیگری باشد و هریک زیرسایه همسایه خود، احساس «امنیت»، «آسودگی» و«اعتماد» کنند. این چیزی است که دستورهای معاشرتی و اخلاقی اسلام بر آن تأکید اکید دارد. برعکس آن در جوامع غربی و اروپایی و غربزده است، که هر چه علایق مذهبی کمرنگ تر و ضعیف تر باشد، زندگی ها حالت سردی و کسالت بار می یابد و به زندگی غربی ها شبیه می شود، که نه تنها یک دیوار، بلکه دیوارهای متعددی میان دو همسایه و دو هم محل، یا کسانی که در یک خیابان یا یک مجتمع مسکونی به سر می برند، پدید می آید و همسایه از حال و روزگار همسایه بغلی یا طبقه بالا یا پایین یا خانه روبه رویی بی خبر است. بعضی می گویند: «چهاردیواری، اختیاری». اما این سخن، نه معقول است، نه مشروع. نه با عرف سازگار است، نه با شرع و عقل. گرچه انسان ها را، دیوارهای خانه ها از هم جدا می کند و هر کس وارد محدوده خانه و زندگی خویش می شود، اما زندگی اجتماعی، افراد جامعه را به صورت اعضای یک «خانواده » درمی آورد، که پیوسته با هم در ارتباط، رفت و آمد، برخورد و تعاون اند و نیازهای متقابل به یکدیگر دارند.
طی سال های گذشته در نتیجه تغییر الگوهای سکونت، «آپارتمان نشینی» به یکی از دغدغه های ذهنی ساکنین تبدیل شده است. روبه رو شدن ساکنین با مشکلاتی که در نتیجه زندگی آپارتمان نشینی و همسایگی با تعداد قابل توجهی از افراد ساکن به وجود می آید، لزوم توجه به مفاهیم و قوانین آپارتمان نشینی را پیش از پیش آشکار می نماید. بدین منظور لازم است و مراکز فرهنگی به ویژه فرهنگ سراها کارگاه های آموزشی«آیین همسایگی و آپارتمان نشینی» را با هدف آشنایی بیشتر با مسائل آپارتمان نشینی، به صورت گسترده و مستمر برگزار نمایند.